Divers cas sur des décrétales


Titre_latin
Casus varii super Decretales
Casus super quinque libros decretalium
Casus Constitutionum novarum Innocentii IV
Casus Constitutionum Gregorii X
Casus longi Decretalium

Volume de 128 feuillets de parchemin, inscrits sur deux colonnes de 70-72 lignes d'une réglure à la mine de plomb. L'écriture est une hybrida de plusieurs mains, qui présente quelques traits qui pourraient la qualifier d'italienne : "et" tironiens non barrés, abréviation "-bus" caractéristique. Mais il n'y a rien de systématique.

CONTENU
Ce volume est divisé en trois grands commentaires de droit canon:

_f. 1r-119r : Bernard de Compostelle et Bernard de Parme (ou Bernard de Botone), Casus longi Decretalium « Incipiunt casus Bernardi super primum librum decretalium. . Rex pacificus. Premissa salutatione sic pone ...—... nulla pactio illicita in spiritualibus debet intervenire. (titre final) Expliciunt casus magistri B. super Decretales .» Fol. 1r-30v : liv. I ; fol. 30v-58v : liv. II ; fol. 58v-84v : liv. III ; fol. 85r-94r : liv. IV ; fol. 94v-119r : fol. V.

_f. f. 119v-124r : Bernard de Parme (ou Bernard de Botone), Casus Constitutionum novarum Innocentii IV « Incipiunt casus super Novellis constitutionibus Innocenti IIIIti. De raptis rescripta. . Cum in multis. Olim ante istam ...—... ad eam adjudicare curavit. (titre final) Expliciunt casus Decretalium Innocentii pape. Finito libro redditur gracia Christo, amen. . (colophon) Verteram scriptoris servet Deus omnibus oris, non videat Christum quicquis furabitur istum »

_f. f. 124v-128r : Casus Constitutionum Gregorii X « Incipiunt casus constitutionum Gregorii Xmi. . Fideli. Casus. In isto canone vel capitulo ...—... nota mandatum re integra revocandum. (titre final) Expliciunt casus constitutionum Gregorii Xmi .» Ed. sous le titre "Die Casus In isto canone vel capitulo", par Martin Bertram, dans "Zur wissenschaftlichen Bearbeitung der Kostitutionen Gregors X", dans Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und Biblotheken, t. 53, 1973, p. 459-467 (d'après ce manuscrit et Bâle, Universitätsbibl., C.III.3, fol. 206v-211r, du XIVe s.). Fol. 128r : versus ("Versus. Si vis incolumne si vis te reddere sanum... - ...turpius eicitur quam non admittitur hospes"). Cf. Walther, Initia carminum..., no 18083.

_f. 128r : versus ("Versus. Si vis incolumne si vis te reddere sanum... - ...turpius eicitur quam non admittitur hospes"). Cf. Walther, Initia carminum..., no 18083.

DÉCOR
Chaque livre s'ouvre sur une initiale émenchée et filigranée, prolongée d'une bande d'i, les divisions secondaires sont marquées par des initiales filigranées de plus petit module. Le style des filigranes pointe vers l fin du XIIIe siècle ou le début du XIVe siècle, et il change de façon nette pour les deux dernières divisions du texte (f. 119v-128v), qui ne comprennent plus de filigranes avec rehauts de bleus comme dans c'est le cas pour la première section du manuscrit.

RELIURE
Refaite au XVIIe siècle, veau brun jaspé, tanches jaspées, renfort entre le premier plat et la première contre-garde par une pièce de parchemin (il s'agit du légendier de Saint-Bertin, avec une portion de la vie d'Amalberge (Amélie de Maubeuge).

PROVENANCE
Abbaye de Saint-Bertin :
_f. 1r : [1401-1500] XVe siècle «2° f° 'primiceriatus'» (f. 1r) [1601-1700] XVIIe siècle « Casus Bernardi super Inforciatum Casus varii super decrerales» Il pourrait s'agir de la main de Guillaume De Whitte
_f. 1r : [1701-1800] XVIIIe siècle « 449 » Cote ancienne

BIBLIOGRAPHIE
Institut de recherche et d'histoire des textes (IRHT-CNRS), «Notice de Saint-Omer, Bibliothèque d'agglomération de Saint-Omer, 491», dans Stutzmann Dominique (dir.), Saint-Bertin : centre culturel du VIIe au XVIIIe siècle, 2016. Consultation du 30/07/2019.

_Staats, Sarah, "A partial reconstruction of St-Bertin's late-eleventh-century Legendary: St-Omer 715, vol.I and its membra disiecta", Scriptorium, 52-2(1998), pp. 349-364.

Auteur
Bernard de Compostelle (11..-1252)
Bernard de Parme (12..-1266), canoniste italien
Grégoire IX, né Ugolino de Anagni, 178e pape de l'Église catholique de 1227 à 1241 (v. 1145 – 1241 )
Innocent III, né Lothaire de Segni, 176e pape de l'église Catholique de 1198 à 1216 (1160?-1216)
Contributeur
Guillaume de Whitte, moie et historiographe de saint-Bertin (16..-1640)
Cote
Ms. 0491
Groupe
Abbaye de Saint-Bertin (Saint-Omer)
Cote ancienne
449 (Saint-Bertin)
Période
13e - 14e siècle
Date
1280
Date de fin
1320
Type de document
Manuscrit
Catégories
Manuscrit
Enluminure
Collection
Manuscrits
Manuscrits > Abbaye de Saint-Bertin (Saint-Omer)
Informations bibliographiques
Bibliothèque de l’Agglomération du Pays de Saint-Omer
Droits
Numérisé par l’IRHT et financé par l’Équipex BIBLISSIMA - observatoire du patrimoine écrit du Moyen Âge et de la Renaissance

Permalien
https://bibliotheque-numerique.bibliotheque-agglo-stomer.fr/idurl/1/18267